Islom dinining qisqa tarixi

Yigirmanchi asrdagi ayrim hujjat va xotiranomalarning guvohlik berishiga ko‘ra、Abdurauf Fitrat Istambuldan qaytgach（1914）、usuli jadida va madrasalar tashkil etib、uning o‘zi bu ilmgohlarda turkiy va forsiy
Muxtasar Islom tarixi ana shu ilmgohlar talabalari uchun qo‘llanma tarzidayozilganedi。
Uslubning soddaligidan va nahviy（stilistik）qurilish jihatidan bu qo‘llanma Fitrat ma’ruzalarining matni ekanihamayondir。 Asardaga voqea tasvirining notugalligidan anglash mumkinki、bu manba asarning to‘lamatniemas。 Shunday ekan、uning lavomi bo’lishitabiiy。 Biroq manba saqlanayotgap mahkama xodimlarining qaydlariga ko’ra、asarning tugalnusxasishudir。
Tarjimaga 1915（hijriy 1333）Gazarov matbaasida chop etilgan、Imperatorskiy istoricheskiy Moskovskiy muzey（Moskva imperatorlik tarix muzeyi）da XY 28411 raqami bilan saqlanayotgan nashr asosqilibolindi。 Ayni davrda Fitrat bilan barobar Mahmudxo‘ja Behbudiy（1914）、Shokir Sulaymon（1918）kabi aliblar ham Qisqa Islom tarixi tuzganlari manbalarlaqayletilgan。 Biroq Fitratning asari voqealarning aniq、jonli ifodasi、millatparvarlik ruhi tasvir qatiga singlirilgani va xolis yozilgani bilan ularlan farqlanadn（diniy islohlarni qo‘llashda dabdabali usul va sun’iy iltifot sez
Hozirda kitobxonlar orasida tarqalgan Alixonto‘ra Shokirxo‘ja o‘g‘li Sog‘uniyning Tarixi Muhammadiya kitobidan va Bilkiz Aladdinning Muhammad tarixi va boshqa shu xildagi asarlar bilan chog‘ishtirilganda Fitratdagi chuqur Islom tarixini Ovrupo nazaridan kuzatgan olim va adiblar — O.G. Bol’shakovning Xalifalik tarixi、L.I. Klimovichning Qur’on haqida kitob、V.Panova va Yu.Vaxtinning Muhammad hayotini e’tiqod va ixlos jihatidan
ハミドゥラ・ボルタボエフ、文献学ファンラリ・ドクトリ。教授。