Islom dinining qisqa tarixi

Yigirmanchi asrdagi ayrim hujjat va xotiranomalarning guvohlik berishiga ko‘ra, Abdurauf Fitrat Istambuldan qaytgach (1914), usuli jadida va madrasalar tashkil etib, uning o‘zi bu ilmgohlarda turkiy va forsiy თილაშ ადაბიოშ.
Muxtasar Islom tarixi ana shu ilmgohlar talabalari uchun qo‘llanma tarzida yozilgan edi.
უსლუბნინგ სოდალიგიდან ვა ნაჰვიი (სტილისტიკ) ქურილიშ ჯიჰატიდან ბუ ქო‘ლანმა ფიტრატ მა’რუზალარინინგი მატი ეკანი ჰამ აიონდირ. ასარდაგა ვოკეა ტასვირინინგ ნოტუგალიგიდან ანგლაშ მუმკინკი, ბუ მანბა ასარნინგ თო‘ლა მატი ემას. შუნდა ეკან, უნინგ ლავომი ბო’ლიში ტაბიიი. Biroq manba saqlanayotgap mahkama xodimlarining qaydlariga ko‘ra, asarning tugal nusxasi shudir.
Tarjimaga 1915 (hijriy 1333) Gazarov matbaasida chop etilgan, Imperatorskiy istoricheskiy Moskovskiy muzey (Moskva imperatorlik tarix muzeyi) da XY 28411 raqami bilan saqlanayotgan nashr asos qilib. Ayni davrda Fitrat bilan barobar Mahmudxo‘ja Behbudiy (1914), Shokir Sulaymon (1918) kabi aliblar ham Qisqa Islom tarixi tuzganlari manbalarla qayl etilgan. Biroq Fitratning asari voqealarning aniq, jonli ifodasi, millatparvarlik ruhi tasvir qatiga singlirilgani va xolis yozilgani bilan ularlan farqlanadn (diniy islohlarni qo‘llashda dabdabali usul va sun’iy iltifot sezil).
Hozirda kitobxonlar orasida tarqalgan Alixonto‘ra Shokirxo‘ja o‘g‘li Sog‘uniyning Tarixi Muhammadiya kitobidan va Bilkiz Aladdinning Muhammad tarixi va boshqa shu xildagi asarlar bilan chog‘ishtirilganda Fitratdagi chug‘ištirilganda Fitratdagi Professional chunangurang. ისლომ ტარიქსინი ოვრუპო ნაზარიდან კუზათგან ოლიმ ვა ადიბლარ - O.G.Bol’shakovning Xalifalik tarixi, L.I.Klimovichning Qur’on haqida kitob, V.Panova va Yu.Vaxtinning Muhammad hayotini e’tiqod va ixlos Čalifalik tarixi.
ჰამიდულა ბოლტაბოევი, ფილოლოგიის ფანლარი დოქტორი. პროფესორი.