Islom dinining qisqa tarixi

Йигирманчи асрдаги зарим хужжат ва хотиранома ларын шэхелик бэриге ко‘ра, Абдурауф Фитрат Истамбулдан кайтгач (1914), усули жадида ва мадрасалар ташкил этиб, онун о‘зи бу илмгохларда туркий ва форсий литературлар тарихи, исломшлик ва шарк тилларидан сабок о‘чиган.
Muxtasar Islom tarixi ana shu ilmgohlar оюутнууди uchun qo‘llanma tarzida бичигдсэн.
Услубнингингилигидан ва нахвий (стилистик) барилга байгууламж bu qo‘llanma Fitrat ma’ruzalarının matni ekani ham ayondir. Asardaga storyining notugalligidan anglash mumkinki, bu manba асарнинг то‘ла тексти емес. Тэгэн, түүний lavomi bo‘lishi байгалийн. Манба хадгалнаётгап махкамын хадгалалтын хуягларына ko‘ra, asarning tugal copysi shudir.
Tarjimaga 1915 (hijriy 1333) Gazarov matbaasida chopized, Imperatorskiy istoricheskiy Moskovskiy muzeyi (Moskva imperatorlik tarixi muzeyi) da XY 28411 жилээр хадгалагдаж буй хэвлэл мэдээллийн үндэс болж olindi. Айни хугацаанд Фитрат билен баробари Mahmudxo‘ja Behbudiy (1914), Shokir Sulaymon (1918) kabi aliblar ham Qisqa Islom tarixi tuzganlari манбаларла кайллагдсан. olan Fitratning asari voqealarning aniq, jonli ifadəsi, millatparvarlik ruhi tasvir qatiga singlirilgani va xolis файлi bilan ularlan farqadn (diniy islohlarni qo‘llashda dabdabali usul va sun’iy iltifot sezilmaydi).
Hozirda kitobxonlar олон тооны Alixonto‘ra Shokirxo‘ja o‘g‘li Sog‘unining Tarixi Muhammadiya kitobidan va Bilkiz Aladdinning Muhammad tarixi ва бусад shu xil asarlar bilan чог‘иштлогдсонда Фитратдаги гүнзгий professionalizmni anglash хэцүү биш. Ислом тарихини Оврупо назаридан ажигласан олим ва адиблар — О.Г.Бол’шаковнинг Xalifalik, L.I.Klimovichning Qur’on about book, V.Panova va Yu.Vaxtinning Muhammad hayotini e’tiqod va ixlos Fitrat asariga chog‘ishtirishga hojat qolmaydi.
Хамидулла Болтабоев, филологи фанлари доктор. профессор.